نقش آهن در گیاه
آهن یکی از عناصر ضروری برای رشد تمامی گیاهان است. در صورت کمبود آن، در سلولهای برگ سبزینه (کلروفیل) به مقدار کافی تولید نمی شود و برگها رنگ پریده به نظر می آیند. زردی برگ ناشی از آهک، شکل خاصی از کمبود آهن در گیاه است که بخش وسیعی از کشور ما را فرا گرفته است. استانهای خراسان، فارس، خوزستان، اصفهان، تهران و آذربایجان بیش از سایر مناطق این مشکل را دارند. برآورد خسارت حاصل از کمی عملکرد و نامرغوبی محصول ناشی از کمبود آهن دشوار است. مرکبات در شمال و جنوب کشور، میوه های معتدله (از جمله: به، سیب، هلو، گلابی، زرد، آلو)، برخی از زراعتهای مهم از جمله سیب زمینی، سویا و سورگوم، سبزی و گیاهان زینتی با شدتهای متفاوت، از کمبود آهن صدمه می بینند. مدیریت هوشمندانه در کاهش خسارت بسیار موثر است. به عبارت دیگر با مدیریت مطلوب، مسأله ای به نام زردی برگ(کلروز)وجود نخواهد داشت.
علایم ظاهری کمبود آهن در گیاه
اگر گیاهی نسبت به جذب آهن به مقدار کافی، قادر نباشد؛ ساخت سبزینه (کلروفیل) در برگ کاهش می یابد و برگها رنگ پریده خواهند شد. به این نحو که ابتدا این پدیده در فاصله بین رگبرگها – رخ داده، سپس با شدت یافتن کمبود، به جز رگبرگها، تمام سطح برگ زرد می شود چون آهن در گیاه پویا نیست (غیر متحرک است)، این علایم ابتدا در برگهای جوان و در قسمت بالای ساقه مشاهده شده و با شدت یافتن کمبود، تمامی گیاه را در بر می گیرد. در غلات، برگهای دچار کمبود آهن، راه راه به نظر می رسند. در درختان میوه، زردی برگ در حالی که رگبرگها کم و بیش سبز مانده اند، پدیده رایجی است. حاشیه برگها با شدت یافتن کمبود به سفیدی گراییده، سپس علایم سوختگی (نکروز) مشاهده می شود. گاهی در اواخر بهار که سرعت رشد درختان زیاد است، به علت عدم تکافوی جذب آهن، برگها زرد رنگ می شوند. سپس با کاهش آهنگ رشد، رنگ برگها بتدریج سبز و دوباره دراواخرتابستان، با تشدید رشدرویشی، علایم کمبود آهن، یعنی زردی رنگ برگ، دوباره بروز می کند. باید توجه داشت که تنها کمبود آهن به زردی برگ منجر نمی شود، کمبود ازت، گوگرد، منیزیم و برخی عناصر غذایی دیگر، بعضی آفات و بیماریهای گیاهی و یا نور کم نیز در مواردی به پریدگی رنگ برگ می انجامد.
آهن یکی از اجزای تعدادی از آنزیم های اکسیداز ،کاتالاز و پراکسیداز می باشد.آهن با دخالت در اکسیداسیون الکترون در تبدیل آمینوسیکلوپروپان-کربوکسیلیک اسید به اتیلن و سنتز اتیلن نقش دارد و در سلول هایی که کمبود آهن دارند تشکیل اتیلن بسیار کند می باشد.
همچنین جهت سالم ماندن ریبوزوم در ساختن پروتئین نقش دارد.آهن به عنوان گروهپروستیک پروتئین هایی مانند کاتالاز ،پراکسیداز و سوپراکسید دسموتاز در نابودی رادیکال های آزاد اکسیژن در گیاه نقش دارد.اهمیت آهن در تغذیه گیاهی با توجه به راهبردهایی که گیاهان برای جذب این عنصر تحت شرایط تنش آهن به کار می گیرند ،مورد تأکید قرار گرفته است.
کمبود آهن تغییرات مورفولوژیک و بیوشیمیایی زیادی را در ریشه های دولپه ای و تک لپه ای های غیر گرامینه ایجاد می کند.کمبود آهن در گیاه تشکیل هیدرات کربن را کاهش می دهد و موجب از بین رفتن همزمان کلروفیل و تخریب ساختمان کلروپلاست می شود.
کلروز ابتدا در بین رگبرگ های جوان ترین برگ ها مشاهده می شود ،زیرا تحرک آهن در گیاه بسیار کم است و آهن نمی تواند از برگ های قدیمی تر به برگ های جوان تر حرکت کند.
کلروز ممکن است تا رگبرگ ها هم پیشروی کند و اگر کمبود آن خیلی شدید باشد ،برگ ها سفید میشوند.
اثرات کمبود آهن را می توان شرح داد که ،در نقاط رشدی جدید بین رگبرگ ها کلروزه و معمولاً رگبرگ ها بسیار سبز میشود.گهگاه لبه برگ ها نیز نکروز شده و این عنصر غیر متحرک است.بنابراین علائم کمبود در برگ های بالایی قابل رویت می باشد.راه حل کلروز شدن استفاده از کلات آهن و کم کردن PH خاک می باشد.همچنین از اثرات سمیت آهن ،کوتاه ماندن گیاه ،ظهور لکه های نکروتیک و کلروتیک در لبه های برگ ها و به ندرت رنگ برنزی یا مایل به قرمز به خود می گیرد.
