در تمامی فرآیندهایی که برای حفظ رشد و تولیدمثل گیاه انجام میشود، پتاسیم نقش اساسی دارد. کمبود پتاسیم در گیاه موجب کاهش مقاومت گیاه به خشکی، غرقآبی و دماهای بالا و پایین میشود. همچنین کمبود پتاسیم موجب کاهش مقاومت گیاه در مقابل آفتها، عوامل بیماریزا و حمله نماتدها میشود. بهدلیل اینکه پتاسیم سلامت کلی اندامهای در حال رشد را بهبود میبخشد و از گیاه در مقابل بیماریها محافظت میکند، این عنصر بهعنوان ماده مغذی که «کیفیت» را حفظ میکند شناخته میشود. پتاسیم، کیفیت عواملی چون اندازه، شکل، رنگ و قدرت دانه و بذر را تحت تأثیر قرار میدهد، همچنین این ماده کیفیت الیاف پنبه را بهبود میبخشد. پتاسیم موجب افزایش برداشت محصول میشود زیرا:
- رشد ریشه را افزایش میدهد و تحمل در برابر خشکی را بهبود میبخشد.
- سلولوز تولید میکند و موجب کاهش lodging در گیاه میشود.
- حداقل ۶۰ نوع آنزیم که در رشد مؤثر هستند را فعال میسازد.
- در فرآیند فتوسنتز و تولید غذا نقش دارد.
- در انتقال قندها و نشاستهها کمک میکند.
- موجب تولید دانههایی با نشاسته زیاد میشود.
- میزان پروتئین موجود در گیاه را افزایش میدهد.
- آماس گیاهی را حفظ کرده، کمبود آب و پلاسیدگی گیاه را کاهش میدهد.
- از گسترش بیماریها و نماتدهای گیاهی جلوگیری میکند.
علائم کمبود پتاسیم
انتقال پتاسیم در داخل گیاه بسیار بالاست بهنحوی که میتواند از بافتهای پیر بهسمت بافتهای جوان حرکت کند. در نتیجه، علائم کمبود پتاسیم در مرحله اول در برگهای پایینی گیاه دیده میشود و سپس با افزایش کمبود این ماده علائم بهسمت قسمتهای بالایی گیاه حرکت میکند. یکی از شایعترین علائم کمبود پتاسیم در گیاه سوختگی زردرنگ (کلروز) است که در حاشیه برگ اتفاق میافتد. در حالتهای شدیدتر، حاشیه سوخته برگ از آن جدا میشود. درمورد گیاهانی که برگهای پهن دارند، مانند سویا یا پنبه، تمامی برگ ممکن است فرو بیفتد که نتیجه آن از بین رفتن گیاه پیش از بلوغ است.
گیاهانی که با کمبود پتاسیم مواجه میشوند رشد کندی دارند و توسعه سیستم ریشه ضعیف است. ساقهها ضعیف هستند و غلاتی مانند ذرت و دانههای کوچک دچار رکود در رشد میشوند. سبزی و حبوبات معمولاً در رقابت برای دستیابی به پتاسیم ضعیف هستند و توسط علفهایی که در اطراف قرار دارند، کنار زده میشوند. وقتی پتاسیم کافی نیست گیاهان چندسالهای مانند یونجه و چمن درمعرض سرمازدگی قرار میگیرند.
پتاسیم خاک
پتاسیم نسبتاً غیرقابلدسترس
بین ۹۰ تا ۹۸٪ از کل پتاسیم موجود در خاک، در مواد معدنی اولیه غیرمحلول وجود دارد که در مقابل تجزیه شیمیایی مقاوم هستند. آنها پتاسیم را به آرامی آزاد میکنند و مقدار آن نسبت به نیازی که محصولات در حال رشد دارند، کم است.
پتاسیم با دسترسی اندک
این شکل از پتاسیم در حدود ۱ تا ۱۰ درصد از منبع پتاسیم را شامل میشود که منشأ آن یا مواد معدنی اولیه حلشده در خاک است یا از کودهای پتاسیم ناشی میشود. این پتاسیم به سطح ذرات رس میچسبد که در این حالت یا با آنها پیوند برقرار میکند یا بهصورت تثبیتشده در میآید. در نتیجه پتاسیمی که بین لایههای رس قرارگرفته است به آرامی در اختیار گیاه قرار میگیرد. مقدار واقعی پتاسیم در دسترس در این شیوه به نوع و مقدار رسی که موجود است بستگی دارد.
پتاسیم قابل دسترس
پتاسیمی که بهراحتی در دسترس گیاه قرار میگیرد بین ۰٫۱ تا ۲ درصد از کل پتاسیم موجود در خاک است. این پتاسیم در ترکیب خاک بهصورت حلشده قرار دارد و در مبادلات رس و مواد ارگانیک حفظ میشود. این پتاسیم «قابل تبادل» است زیرا توسط یونهای با بارمثبت دیگر (کاتیونها) قابلیت جایگزینی دارد که شامل هیدروژن، کلسیم و منیزیم هستند. این تبادل بهسرعت و مکرراً انجام میشود. پتاسیم موجود در محلول خاک ممکن است یا توسط گیاه جذب شود یا بهوسیله آبشویی از بین برود، این اتفاق معمولاً در خاکهای شنی با بافت درشت بیشتر دیده میشود.
پتاسیم و تعادل مواد مغذی در گیاه
برای بیشترین جذب پتاسیم از کود، باید سایر مواد مغذی در گیاه کافی باشند، بین پتاسیم و برخی از مواد مغذی ارتباطات خاصی وجود دارد. کوددهی بالای پتاسیم ممکن است باعث دسترسی کمتر گیاه به منیزیم شود. در نتیجه گیاهی که در حال رشد است با کمبود منیزیم مواجه شده و از سوی دیگر نیز منیزیم موجود در خاک هم کم میشود. این مشکل اغلب برای محصولاتی که در خاکهای شنی قرار دارند بروز میکند. در طرف مقابل، وقتی گیاه در خاکی رشد میکند که منیزیم فراوان دارد از کمبود پتاسیم رنج خواهد برد، اگر خاک مقدار فسفر بالا و پتاسیم کم داشته باشد این مشکل بیشتر خود را نشان میدهد.
آبشویی پتاسیم در خاکهای شنی اسیدی را میتوان بهکمک آهکیکردن خاک pH را از ۶٫۲ تا ۶٫۵ کاهش داد. با این حال استفاده از نرخ بالای آهک در خاکی که کمبود پتاسیم دارد ممکن است موجب کمبود پتاسیم در گیاهان در حال رشد شود. این مشکل اغلب برای خاکهایی رخ میدهد که رس نوع ۲:۱ در آن فراوان است (مانند رسهای مونتموریلونیت). درمورد رسهای نوع ۱:۱ (مانند کائولینیت) این مشکل کمتر دیده میشود.
منبع: سایت وطن بیو